Όταν στις 8 Φεβρουαρίου του 2024 κατά την επίσκεψη στην Κύπρο του ειδικού εισηγητή του ΟΗΕ, για τους υπερασπιστές του περιβάλλοντος στο πλαίσιο της Σύμβασης του Άαρχους, Μισέλ Φορστ, διοργανώθηκε στο Πανεπιστήμιο Κύπρου μία ημερίδα, όπου δικηγόροι πολιτών και περιβαλλοντικές οργανώσεις, παρουσίασαν περιπτώσεις για τις οποίες κατέφυγαν στα κυπριακά δικαστήρια, οι αναφορές σκόρπισαν απογοήτευση. Διαφάνηκε ότι ο δρόμος είναι πολύ δύσκολος και δεν είναι ο πιο κατάλληλος για να κερδίζει μία περιβαλλοντική οργάνωση, όταν προσφεύγει στα κυπριακά δικαστήρια για περιβαλλοντικά θέματα. Πλέον, άρχισε να γίνεται λόγος για ένα βήμα μπροστά για τα περιβαλλοντικά δρώμενα στην Κύπρο και ειδικότερα των διεκδικήσεών τους στην κυπριακή δικαιοσύνη. Αφορμή, η απόφαση του Διοικητικού Δικαστηρίου να εκδώσει ενδιάμεσο διάταγμα αναστολής των εργασιών για την κατασκευή λιμενικών και χερσαίων εγκαταστάσεων στην περιοχή Πεντάκωμου - Βασιλικού, μετά την προσφυγή των περιβαλλοντικών οργανώσεων BirdLife Cyprus και Φίλοι της Γης Κύπρου κατά του κράτους, λόγω επηρεασμού της μεσογειακής φώκιας (Monachus monachus). Είναι μία ιστορική απόφαση, καθώς είναι η πρώτη φορά στην Κύπρο που εκδίδεται ενδιάμεσο διάταγμα «παγώματος» έργου αποκλειστικά για περιβαλλοντικούς λόγους. Αυτήν την εκτίμηση μεταφέρει στον «Π» ο συντονιστής εκστρατειών του Πτηνολογικού Συνδέσμου Κύπρου, Τάσος Σιαλής, συγκρίνοντας δύο διαφορετικές προσωπικές του διαπιστώσεις, όντας στο ακροατήριο της ημερίδας του 2024 και εκ των ατόμων των δύο συνδέσμων που εδώ και δύο χρόνια εργάζονται για την προσφυγή και παρακολουθούν στενά τη δικαστική διαδικασία.
«Τεράστια νίκη»
Βέβαια, το διάταγμα αναστολής εργασιών, που είχε ως αποτέλεσμα από την περασμένη Δευτέρα να «παγώσουν» όλες οι κατασκευαστικές εργασίες που ξεκίνησαν τους προηγούμενους μήνες, δεν μπορεί να εκληφθεί ως τελική νίκη των οργανώσεων, ούτε ως απόφαση που δεν μπορεί να ανατραπεί στη συνέχεια. Σύμφωνα με νομικούς, μπορούν στη συνέχεια να προκύψουν δύο σενάρια. Είτε η Νομική Υπηρεσία εκ μέρους του κράτους θα προχωρήσει σε έφεση, αναστέλλοντας το ενδιάμεσο διάταγμα, είτε οι δύο πλευρές θα οδηγηθούν σε εκδίκαση επί της ουσίας της διαμάχης και της προσφυγής των περιβαλλοντικών οργανώσεων. «Δεν παύει, ωστόσο, να είναι μια τεράστια νίκη για τα περιβαλλοντικά δρώμενα, γιατί είναι η πρώτη φορά που εκδίδεται ένα ενδιάμεσο διάταγμα για έναν αμιγώς περιβαλλοντικό λόγο, αποτελώντας νομικό προηγούμενο για την κυπριακή δικαιοσύνη», σημείωσε ο κ. Σιάλης. Την ίδια ώρα κάνει λόγο για μία απόφαση, η οποία τους δίνει την ελπίδα ότι όχι μόνο θα βοηθήσει την έκβαση της δική τους υπόθεσης, αλλά ότι θα ενισχύσει στο μέλλον και θα βελτιώσει την περιβαλλοντική δικαιοσύνη. «Αυτό το προηγούμενο σηματοδοτεί ένα σημαντικό βήμα, είτε για ομάδες πολιτών είτε για περιβαλλοντικές οργανώσεις, ώστε να μπορούν να διεκδικούν και να προσφεύγουν στο δικαστήριο. Και οι δικαστές θα μπορούν να κάνουν αναφορά σε αυτό το προηγούμενο», συμπλήρωσε.
«Άνοιξε δρόμο»
Ο κ. Σιάλης, διευκρίνισε πως ο λόγος για τον οποίο ο Πτηνολογικός Σύνδεσμος «τόλμησε» για πρώτη φορά στην ιστορία του να «δοκιμάσει» τα κυπριακά δικαστήρια ήταν η δικαστική απόφαση για την υπόθεση της «Λίμνης» (περιοχή Χρυσοχούς) ημερομηνίας 4/5/2023, όταν μετά από προσφυγή της περιβαλλοντικής οργάνωσης «Φίλοι του Ακάμα» κατά της χορήγησης δύο πολεοδομικών εγκρίσεων για κατασκευή ανάπτυξης γκολφ, το δικαστήριο αναγνώρισε για πρώτη φορά το «έννομο συμφέρον» των ενώσεων πολιτών (εγγεγραμμένων σωματείων και ιδρυμάτων), με καταστατικό σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος, να προσφεύγουν στη δικαιοσύνη κατά αποφάσεων του κράτους για σκοπούς προστασίας του περιβάλλοντος. Προτού αναγνωριστεί το «έννομο συμφέρον» ο Πτηνολογικός Σύνδεσμος δεν σκεφτόταν καν να αποταθεί σε κυπριακό δικαστήριο, επειδή, σύμφωνα με τον κ. Σιαλή, γνώριζαν ότι δεν μπορούσαν να το κάνουν.
Η φειδώ
Για μία μεγάλη νίκη για την περιβαλλοντική δικαιοσύνη έκανε λόγο η δικηγόρος, Αυγή Κατσουρή, η οποία εκπροσωπεί τις δύο περιβαλλοντικές οργανώσεις σε αυτή τη δικαστική διαμάχη. Αναφερόμενη στη σημασία της απόφασης από το Διοικητικό Δικαστήριο, τόνισε ότι η αναστολή εκτέλεσης μίας διοικητικής πράξης αποφασίζεται δύσκολα και με πάρα πολύ μεγάλη φειδώ, πόσω μάλλον για αμιγώς περιβαλλοντικά ζητήματα, κάτι που δεν ξαναέγινε. Ως νομικός έχει υπόψη της μία άλλη και πρόσφατη απόφαση αναστολής διοικητικής πράξης, την ακύρωση έγκρισης για εγκατάσταση μονάδας παραγωγής ασφάλτου στην περιοχή Μιτσερού, μετά από προσφυγή οκτώ κοινοτήτων της Δυτικής Λευκωσίας στο Διοικητικό Δικαστήριο, αλλά επί της ουσίας, πρόσθεσε, πλήττονταν εκτός από το περιβάλλον και τα συμφέροντα συγκεκριμένων ανθρώπων από τις κοινότητες, ώστε η απόφαση να μην αφορά αμιγώς την προστασία του περιβάλλοντος ή ειδικότερα ενός άγριου ζώου, όπως η φώκια για την υπόθεση του Πεντακώμου.
Η βλάβη
«Εν προκειμένω πείσαμε το δικαστήριο. Βεβαίως, δεν εμφανίστηκε και κάποιος εκπρόσωπος από την άλλη πλευρά, για να πει κάτι διαφορετικό σε εκείνο το στάδιο, αλλά ακόμα και έτσι, η δικαστής είδε το περιεχόμενο των ένορκων δηλώσεών μας, σε σχέση με την ανεπανόρθωτη βλάβη που τυχόν να προκαλέσει αυτό το λιμάνι στη φώκια Μonachus monachus, έστω και αν σε ένα πρώτο επίπεδο δεν άκουσε την άλλη πλευρά, και δέχτηκε ότι αυτό το ενδεχόμενο υφίσταται. Άρα είναι νίκη ούτως ή άλλως. Είναι μία μεγάλη νίκη για την περιβαλλοντική δικαιοσύνη. Και βεβαίως θα δούμε πολλά επεισόδια σε αυτή τη δικαστική διαμάχη, διότι αντιλαμβάνεστε ότι θα γίνουν πολλά», πρόσθεσε η κ. Κατσουρή.
Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι δύο οι προσφυγές που έκαναν οι δύο περιβαλλοντικές οργανώσεις για τα έργα στο Πεντάκωμο. Της προσφυγής τον Ιανουάριο του 2025 στο Διοικητικό Δικαστήριο κατά της πολεοδομικής άδειας, η οποία αφορά την πρόσφατη απόφαση, προηγήθηκε το 2023 η προσφυγή κατά της περιβαλλοντικής αδειοδότησης και γνωμοδότησης, με τη διαδικασία να βρίσκεται σε εξέλιξη.
Το κενό
Εξάλλου ο κ. Σιαλής αναφέρθηκε ότι σε αντίθεση με χώρες του εξωτερικού, στην Κύπρο δεν υπάρχει Περιβαλλοντικό Δικαστήριο και περιβαλλοντικοί δικαστές με εξειδίκευση στο περιβαλλοντικό δίκαιο, αλλά οι περιβαλλοντικές υποθέσεις οδηγούνται στο Διοικητικό Δικαστήριο. «Δεν υπάρχει δικαστής του Διοικητικού Δικαστηρίου, ο οποίος να εξειδικεύεται σε διοικητικές πράξεις που αφορούν ή άπτονται περιβαλλοντικών ζητημάτων, να ασχολείται μόνο με διοικητικές πράξεις που προσβάλλονται στη βάση νομοθεσιών που άπτονται περιβαλλοντικών ζητημάτων», συμπλήρωσε η κ. Κατσουρή.
